کودکانی که متعلق به خانواده هایی با پایگاه
اقتصادی و اجتماعی فوق العاده پائین بوده و تواماً با فقر اقتصادی و فرهنگی
مواجه اند ، از انگیزه تحصیلی بسیار پائین برخوردارند . از سوی دیگر در
کنار فقر فرهنگی و محرومیتهای محیطی ، شرایط اقتصادی - اجتماعی حاکم بر
جامعه نیز در چگونگی تبلور انگیزه های رشد و پیشرفت یا افت تحصیلی دانش
آموزان نقش بسزایی دارد .
خانواده‌ای كه تابع اصول دیكتاتوری است معمولاً رشد بچه‌ها را محدود می‌سازد. در این خانواده یك نفر حاكم بر اعمال و رفتار دیگران است، این فرد غالباً پدر است. در بعضی موارد ممكن است مادر نقش یك دیكتاتور را در خانه اجرا كند. گاهی هم در اثر نفوذ دیكتاتوری، خواهران و برادران نسبت به كوچك‌ترها با تحكم رفتار می‌كنند. در چنین خانواده‌ای فقط دیكتاتور تصمیم می‌گیرد، هدف تعیین می‌كند، راه نشان می‌دهد، همه باید مطابق دلخواه میل او رفتار كنند، او فقط حق اظهار نظر دارد و دستورات او باید بدون چون و چرا از طرف دیگران به معرض اجرا درآیند. برنامۀ كار خانه را افراد دیكتاتور تعیین می‌كنند و در كوچك‌ترین عملی كه دیگران انجام می‌دهند دخالت می‌کنند. تنها دیكتاتور از استقلال برخوردار است. ارزش كار دیگران به وسیله دیكتاتور تعیین میشود. او در كارهای خصوصی اعضاء دخالت می‌كند و كار و تحصیل، وقت گردش و استراحت و خواب افراد را تعیین می‌كند. او می‌تواند از دیگران انتقاد كند ولی آنچه خود او انجام می‌دهد بدون چون و چرا باید مورد تأیید دیگران واقع شود. مصالح خانواده و اعضای آن را او تشخیص می‌دهد و دیگران باید نظر او را در این مورد قبول كنند. در خانواده‌های استبدادی، بر قدرت و احترام والدین بیش از اندازه تأكید میشود. در این نوع خانواده به فردیت اعضاء توجه نمی‌شود و معمولاً همة افراد بدون قید و شرط از خواسته‌های والدین یا بزرگتر خانواده پیروی می‌كنند. در این خانواده‌ها، كودكان از حقوق خاصی برخوردار نیستند و به آرزوها و خواسته‌های آنان چندان توجهی نمی‌شود
چنان چه والدین نتوانند محیطی آکنده از صفا و صمیمیت به وجود آورند، محیط خانواده به کانون تشنج، بگومگو، اختلافات ریشه دار و درگیری مکرر والدین تبدیل می گردد و بچه ها شدیداً احساس عدم امنیت کرده، سعی در فرار از خانه و خانواده خواهند داشت و به دنبال آن دانش آموز دچار اُفت تحصیلی خواهد شد. دانش آموزي كه از شرايط خانوادگي مناسب و پشتيباني و حمايت عاطفي والدين خود برخوردار نيست و نيازهاي روحي و رواني اش تأمين نمي شود در پي ي احتياجات خود دچار بي توجهي به تحصيل يا ترك آن مي شود. پاسخ گفتن به نيازها از سوي والدين لازمۀ مؤفقيت هر دانش آموز است درحالي كه برخي از والدين بدون آگاهي از وظيفۀ خود در قبال دانش آموز فقط از او انتظار مؤفقيت دارند.
خانوادۀ دموكرات به خانوادۀ اطلاق میشود كه در آن هر یك از اعضای خانواده در اجرای امور زندگی دارای حقوق و امتیازات نسبتاً یكسان و شناخته شده‌ای هستند. والدین دموكرات و قاطع، هم برای رفتار خود مختارانه و هم برای رفتار منضبط اعتبار قائلند. آنان روابط كلامی را تشویق می‌كنند و وقتی كه از اقتدار خود به عنوان والدین استفاده می‌كنند و فرزند را از چیزی منع می‌كنند یا از او انتظار دارند، برایش دلیل می‌آورند. چنین تلاش‌هایی برای ثابت كردن حقّانیت و اقتدار والدین اهمّیّت خاص دارد، زیرا نوجوان به بلوغ شناختی و اجتماعی نزدیك میشود و چیزی نمی‌گذرد كه باید برای زندگی خودش قبول مسئولیت كند.
طبق گزارش سیموند[1]، کودکانی که در خانواده های دموکراتیک پرورش می یابند، اغلب از نظر نمرات درسی در مقایسه با کودکان خانواده های دیگر پیشرفت تحصیلی بالاتری را دارند.
دانش آموزانی که در دبیرستان ادامه به تحصیل می دهند ترجیحاً از خانواده هایی هستند که والدینشان تمایل به لذت بردند از بازاندیشی بیشتر دارند، دموکراتیک تر و حمایت کننده ترند و روابط تعارض آمیز کمتری با فرزندانشان دارند.
شاید بتوان گفت مهمترین عامل مؤثر در شکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل، خانواده است. اینکه والدین با دانش آموز و درس و تحصیل او چگونه برخورد کنند و در الگوهای تربیتی خود برای چه نوع رفتارهایی ارزش قائل شوند، یکی از اجزای اساسی در شکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل است. نگرش خانواده نسبت به مدرسه و آیندۀ زندگی در نگرش دانش آموز نسبت به درس و تحصیل تأثیر بسزایی دارد. پدران و مادرانی که درس را کاری بیهوده و اتلاف وقت تلقی می کنند ممکن است در فرزندانشان نیز همین قسم داوری پدید آید و در نتیجه برای آموختن و پیشرفتهای درسی هیچ گونه کوششی به کار نبرند. متأسفانه ریشه و اساس بسیاری از اُفت تحصیلی ها و بی انگیزگی های دانش آموزان به تحصیل، در درون خانواده ها است
فرض که دانش آموزی در مدرسه دروس خود را به خوبی فرا می گیرد و حتی در بعضی از درس ها مؤفق و ممتاز است، اما پس از مدتی نمرات او نزول پیدا می کند. در اینجا سؤال برای معلم و اولیاء پیش می آید که علت این اُفت تحصیلی چیست؟ و چه عواملی موجب شده تا عملکرد تحصیلی دانش آموز تنزل یابد؟
مشاهدۀ اینگونه اُفت و خیزها بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان، علل و عواملی گوناگونی دارد که از بین این عوامل جو عاطفی خانواده و دیگری افسردگی را مورد بررسی قرار می دهیم. مسألۀ پیشرفت و اُفت تحصیلی فرزندان یک امر مجرد نیست که بتوان آن را جدا از مسائل دیگر مورد بحث قرار داد. به نظر می رسد خواندن و به طور کلی یادگیری مستم وجود شرایط اولیه و ثانویه است. شرایط اولیه یعنی استعدادهای نفسانی، مثل هوش و حافظه یا سلامت بدن از قبیل( شنوایی، بینایی و گویائی و .) و شرایط ثانویه مانند محیط مناسب، آرامش روانی، وسایل ضروری که همۀ اینها به هرحال به والدین ارتباط دارد و این شرایط چیزهایی نیست که بگوییم خاص درس خواندن یا مدرسه رفتن است و لذا موضوع و چگونگی درس خواندن یک کودک و نوجوان، به تمام مسائل زندگی او مربوط می شود. میان ناراحتیهای خانوادگی و عقب ماندگی درسی کودک ارتباط بسیار نزدیکی وجود دارد. اوضاعی مانند طلاق، میخوارگی و اختلافات شدید خانوادگی ممکن است آن چنان موجب ناراحتی کودکان شوند که نتوانند در امر تحصیل تمرکز حواس پیدا کنند و درسهای ادراک نشده به صورت باری سنگین در آیند
درباره این سایت